„Holocaust ukazał dno, do którego człowiek może się stoczyć...” - 27 stycznia – Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu

1 listopada 2005 roku, rezolucją Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, został ustanowiony Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. W ten sposób postanowiono uczcić pamięć Żydów zamordowanych podczas II wojny światowej, uświadomić i uwrażliwić przyszłe pokolenia na problem zbrodni ludobójstwa, przestrzec przed skutkami nienawiści, rasizmu i uprzedzeń. Termin wyznaczonego święta nie był przypadkowy – wybrano 27 stycznia, rocznicę wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau w 1945 roku przez Armię Czerwoną.

Sam termin Holokaust pochodzi od greckiego słowa holokauston, które oznacza ofiarę całopalenia, w języku hebrajskim jego odpowiednikiem jest Szoa. Właśnie tym terminem posługujemy się współcześnie określając próbę wymordowania przez hitlerowskie Niemcy i kolaborantów nie tylko narodu żydowskiego, ale i Polaków, Rosjan, mniejszości etnicznych jak np. Romów. W różnych formach, finansowany przez aparat państwa, rozwijał się w całej Europie w latach 1933–1945. Ten jeden z najważniejszych elementów zbrodniczej polityki nazistowskich Niemiec, stał się oficjalną doktryną państwa niemieckiego już w latach trzydziestych, prawnie usankcjonowaną we wrześniu 1935 roku przez tzw. ustawy norymberskie. Były to ustawy: o ochronie krwi niemieckiej i niemieckiej czci, o obywatelstwie Rzeszy, o barwach i fladze Rzeszy. Przede wszystkim wyłączały one ludność pochodzenia żydowskiego z grona obywateli, tymi mogły być wyłącznie osoby „krwi niemieckiej lub pokrewnej”, zaś Żydzi otrzymali status „poddanych Rzeszy”. Ograniczenia dotyczyły również Romów oraz osób rasy czarnej. W konsekwencji wykluczono te grupy z życia gospodarczego, politycznego, społecznego i kulturalnego.

Elementów składających się na politykę eksterminacji nie wymyślono w Niemczech lat 30. XX wieku. Przykładowo zapisy prawne zakazujące małżeństw międzyrasowych funkcjonowały w wielu stanach USA (dotyczyły m. in. Indian, Chińczyków, Japończyków, Hindusów, niektóre zniesiono dopiero w latach 60.), antysemityzm znany był od starożytności, a obozy koncentracyjne tworzone były już wcześniej przez władze hiszpańskie, brytyjskie czy rosyjskie, niemniej nigdy na taką skalę nie stworzono doktryny obejmującej niemalże wszystkie aspekty działalności państwa w jednym celu – unicestwienia narodu.  Wykorzystywano do tego aresztowania, brutalne maltretowania, masowe rozstrzelania, gazowania czy deportacje do specjalnie zaprojektowanych ośrodków zagłady. Pierwsze obozy koncentracyjne powstały już w 1933 roku, ponurą sławę zyskały obozy w Dachau, Auschwitz-Birkenau, w Buchenwaldzie, Majdanku, w Ravensbruck, Sachsenhausen, czy Treblince. Ich liczbę szacuje się na ok. 12 tysięcy. Zbrodnicza machina była doskonale zorganizowana a w 1942 roku Niemcy rozpoczęli program tzw. „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”. Trudno dziś podać dokładną liczbę ofiar, wiele dokumentów zostało zniszczonych, wiele archiwów jeszcze niezbadanych, przyjmuje się jednak, iż wymordowano niemal 6 mln Żydów,  podczas II wojny światowej zginęło ok. 11 mln ludzi.

Chęcińscy mieszkańcy żydowskiego pochodzenia również przekonali się co znaczy holokaust. Już od początku wojny ich sytuacja była tragiczna. Tuż obok Góry Zamkowej, wiosną 1940 roku, Niemcy zamordowali kilkudziesięciu Żydów. Zaczęła się konfiskata majątków, likwidacja zakładów pracy, wywłaszczanie właścicieli. Getto w Chęcinach powstało wiosną 1941 r. i mieściło się w obrębie dzisiejszych ulic Kieleckiej, Placu 2 Czerwca, Radkowskiej, Władysława Łokietka i Szkolnej i zajmowało powierzchnię ok. 7 hektarów. W 113 domach musiało pomieścić się kilka tysięcy mieszkańców, których trapiły głód i choroby. Przebywali w nim nie tylko Żydzi chęcińscy ale także ci z Łopuszna, Piekoszowa, Korzecka czy Kielc. Likwidację getta rozpoczęto we wrześniu 1942 roku, mieszkańców poprowadzono w kierunku dworca w Wolicy (po drodze zabito kilkanaście osób), skąd zostali wywiezieni do obozu w Treblince, gdzie w większości zginęli.

W Dniu Pamięci o Ofiarach Holokaustu, Zamek Królewski zabłyśnie w czerwonych barwach.

„Jest wiele powodów, aby poznawać Holocaust i o nim nauczać, ale chyba najważniejszym jest niedopuszczenie do tego, żeby się powtórzył.”

Kornel Morawski

Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej w Chęcinach