1 sierpnia przypada 81. rocznica Powstania Warszawskiego, podczas którego Polacy bohatersko stanęli do walki przeciw wojskom niemieckim okupującym stolicę naszego kraju w czasie II wojny światowej.
We wrześniu 1939 roku II RP została zaatakowana zarówno od zachodu jak i wschodu – przez działające w porozumieniu III Rzeszę oraz ZSRR, w myśl paktu Ribbentrop-Mołotow. W jego wyniku doszło do, de facto, 4. rozbioru Polski, jednak nie złamało to bojowego ducha w Polakach, którzy kontynuowali walkę przechodząc do podziemia. Największą z konspiracyjnych organizacji była Armia Krajowa.
Najbardziej ambitnym z przedsięwzięć AK była prowadzona od stycznia 1944 roku akcja „Burza”. Jej celem było wywołanie ogólnopolskiego powstania narodowowyzwoleńczego. Zakładało, iż przejmując uprzednio władzę na obszarach, gdzie miała wkroczyć Armia Czerwona, pod naciskiem rządów państw alianckich, przedstawiciele państwa podziemnego będą traktowani przez wojska radzieckie jako reprezentacja legalnej władzy. Momentem kulminacyjnym akcji „Burza” było powstanie warszawskie.
1 sierpnia 1944 roku, o 17:00 wybiła godzina „W” będąca sygnałem do rozpoczęcia powstania. Do walki stanęło ok. 25 tys. z około 50 tys. zaplanowanych żołnierzy. Przyłączyli się także członkowie innych formacji podziemnych, m. in. Polskiej Armii Ludowej, Korpusu Bezpieczeństwa i Narodowych Sił Zbrojnych, granatowi policjanci, Żydowska Organizacja Bojowa oraz ochotnicy. W walkach uczestniczyły kobiety, młodzież, a nawet dzieci. Ludność cywilna wspierała powstańców, dostarczając żywność, opiekując się rannymi i budując barykady.
Największym problemem były braki w uzbrojeniu – tylko 10% żołnierzy miało broń palną. Uzbrojenie zdobywano na wrogu, wspierano się nielicznymi zrzutami alianckimi i produkcją własną (miotacze ognia, butelki zapalające, pistolety „błyskawice”). Powstańcy walczyli w cywilnych ubraniach i zdobycznych mundurach, często wyróżniani jedynie opaską z biało-czerwonymi barwami.
Walki objęły lewobrzeżną Warszawę i okolice m.in. Marek, Legionowa i Puszczy Kampinoskiej. Początkowo powstańcy zdobywali ważne punkty w mieście, ale siły niemieckie rozpoczęły brutalne kontrataki. Niemcy stosowali terror wobec ludności cywilnej i metodycznie odzyskiwali kontrolę. Polskie dowództwo liczyło na ofensywę radziecką, jednak Stalin wstrzymał natarcie i uniemożliwił alianckie wsparcie, nie godząc się na lądowanie samolotów. Skutkiem tego była całkowita porażka powstania.
Po 63 dniach walk, 2 października 1944 roku podpisano kapitulację. Polskie straty były ogromne - zginęło ok. 18 tys. powstańców, ok. 25 tys. zostało rannych, a ok. 15 tys. trafiło do niewoli. Straty cywilne wyniosły od 120 do 200 tys. osób, a Warszawa została niemal doszczętnie zniszczona na rozkaz Hitlera.
Powstanie, choć zakończone klęską, pozostało symbolem odwagi i walki o wolność. Z okazji 81. rocznicy jego wybuchu Gmina Chęciny podświetli Zamek Królewski w Chęcinach w barwach narodowych – biało-czerwonych, oddając w ten sposób cześć bohaterom biorącym w nim udział.
Łukasz Woś, Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej Gminy Chęciny
